Mồ hôi là chất tiết ra qua các tuyến mồ hôi có mặt trên bề mặt da. Mồ hôi có thành phần chủ yếu là nước (98%) và muối (NạCl, KCl, phosphat, sulphat..) -gần 2%, một ít urê, các hóa chất hữu cơ hoặc chất có mùi như 2-methylphenol (o-cresol) và 4-methylphenol (p-cresol). Trong thành phần khoáng của mồ hôi thì Na chứa 0,9g/L; K chứa 0,2g/L; Ca- 0,015g/L; Mg -0,0013g/L; Zn- 0,4mg/L;Cu- 0,3-0,8mg/L; Fe- 1mg/L;Cr-0,1mg/L; Ni- 0,05mg/L, Pb- 0,05mg/L…

Nói chung trên khắp cơ thể có khoảng 300 triệu tuyến mồ hôi. Các tuyến mồ hôi phân bố không đồng đều. Trên mỗi cm² lòng bàn tay và gan bàn chân có khoảng 600 tuyến mồ hôi, trong khi ở đùi bình quân chỉ có 120 tuyến mà thôi (Encyclopedic knowledge, 5/2007). Số liệu này nhiều hơn hẳn hẳn so với nhiều tài liệu đã công bố (Nguyễn Quang Mai et al.,2004). Có những tuyến mồ hôi miệng rộng hơn nhiều so với các tuyến mồ hôi khác, có khi lớn hơn tới 10 lần. Có hai lọai tuyến mồ hôi , một loại là tuyến mồ hôi apocrine, một loại là tuyến mồ hôi merocrine. Cả hai đều chứa các tế bào cơ thượng bì (myoepithelial).

Việc tiết mồ hôi ở người có vai trò quan trọng trong việc điều hòa thân nhiệt (thermoregulation). Sự thoát mồ hôi giúp hạ bớt thân nhiệt do mất nhiệt khi bay hơi nước (tán nhiệt).Vì vậy mồ hôi tiết ra nhiều khi trời nóng, khi tham gia thể dục, thể thao hay khi lao động nặng. Bình thường mỗi ngày cơ thể tiết ra khoảng 400-600ml mồ hôi. Khi trời nóng hay lúc làm việc ở chỗ nhiệt độ cao có thể tiết ra mồ hôi đến 1000-8000ml/ngày.Vì Na bị thất thoát nhiều khi toát mồ hôi cho nên mùa hè nên cung cấp đủ muối (NaCl) cho cơ thể. Nhiều chất có mùi trong thực phẩm có thể thoát ra qua mồ hôi, điển hình là những người thích ăn hành mồ hôi thường có mùi hành. Chức năng bài tiết là chức năng thứ hai của mồ hôi. Còn chức năng thứ ba là chức năng bảo vệ da. Mồ hôi và lớp mỡ ngoài da hình thành nên một màng chất béo che phủ da, giữ độ ẩm cho da và bảo vệ da. Các nhà khoa học Đức gần đây còn phát hiện thấy mồ hôi có tác dụng kháng khuẩn, có khả năng diệt các vi sinh vật gây bệnh khi xuất hiện trên bề mặt da, hạn chế bớt các bênh ngoài da. Trong mồ hôi còn có chứa các chất pheromone, có tính hấp dẫn dị giới tính. Với nam giới là Androgen, với nữ giới là Estrogen.

Tiết mồ hôi là hoạt động sinh lý bình thường của cơ thể nhưng cũng có những người do tiết mồ hôi nhiều mà gây ra phiền phức. Hôi nách không phải là một bệnh nhưng gây ra khó chịu cho không ít người. Họ chỉ khác người khác là tuyến mồ hôi ở nách tiết ra quá nhiều. Bản thân mồ hôi không có mùi khó chịu nhưng sau khi tiết ra thì một số thành phần sẽ bị vi khuẩn phân hủy, lên men gây ra những sản phẩm có mùi khó chịu. Trong trường hợp này nên cạo lông nách và hạn chế ăn hành, tỏi, cá… Ngoài biện pháp thường xuyên tắm rửa, lau khô , còn có thể dùng các quả lăn hay bình phun có bán sẵn ngoài thị trường để hạn chế việc tiết mồ hôi và có tác dụng khử mùi. Đó là các dụng cụ có chứa các chất khử mùi (deodorant) hay các chất hạn chế tiết mồ hôi (antiperspirant). Kinh nghiệm dân gian thường dùng phèn chua, phi lên, tán mịn và bôi vào hai nách mỗi tuần khoảng 3-4 lần. Cũng có thể dùng phẫu thuật keyhole cắt dây thần kinh giao cảm hoặc dùng dòng điện y học để làm mất hoạt động của dây thầnkinh này. Việc này chỉ nên thực hiện ở các bệnh viện có đủ điều kiện. Còn có loại thuốc uống chế từ chất diệp lục của lá cây do Áo sản xuất,có tên là Chlorophyl (mỗi viên 50mg) cũng cho hiệu quả khử mùi hôi nách tốt. Thường dùng 1-4 viên/ngày.

Có một số người ra mồ hôi quá nhiều ở lòng bàn tay, bàn chân, gây khó chịu và trở ngại cho viết lách. Có người vẩy tay ra mồ hôi, cầm tiền làm ướt sũng cả tiền (!).Theo Đông y nguyên nhân có thể do mắc chứng thận dương suy hay thận âm suy. Hiện có nhập một số thuốc Trung y có tác dụng điều trị có hiệu quả (hỏi thêm qua lương y với số điện thoại 0912024884). Với trẻ có hiện tượng ra mồ hôi nhiều bẩm sinh thì hiện rất khó điều trị. Trường hợp sốt và hay ra mồ hôi trộm vào ban đêm thì phải đi khám BS chuyên khoa Lao và bệnh phổi

Một số người rất ít ra mồ hôi, đông y gọi là Vô hãn. Nguyên nhân có thể là bẩm sinh do có ít tuyến mồ hôi hoạt động. cũng có thể là do hệ quả của một số bệnh như bệnh vảy cá, bệnh xơ cứng bì, dị ứng với thuốc ngăn cản hoạt động của hệ thần kinh giao cảm. Tùy trường hợp mà các bác sĩ chuyên khoa sẽ chỉ định phương thức điều trị.

GS. NGUYỄN LÂN DŨNG

In bài viết