Chiếc cột điện vốn bình thản đứng dưới nắng mưa và tải trên mình nặng trĩu những dây cáp đủ loại, xưa nay vốn chẳng ai để ý, vì thực ra cũng chả nhiều người biết chúng thực sự là của ai nữa.

Cả Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Tập đoàn Bưu chính viễn thông (VNPT) đều vốn là đại gia doanh nghiệp nhà nước con cưng hàng đầu và quan trọng số nhứt của Việt Nam và cùng từng bước (với tốc độ không giống nhau) vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý vĩ mô của nhà nước.

Ngặt nỗi, về danh chính ngôn thuận, EVN đang được nhà nước giao độc quyền quản lý các cột điện vốn thuộc sở hữu toàn dân 100%, mà trên đó VNPT đang mắc nhờ các cáp kỹ thuật “cần câu cơm” hàng ngày của mình với giá thoả thuận được 2 bên ký kết năm 2003. Đến tháng 9/2008, EVN đề nghị VNPT nâng cái roẹt mức tiền thuê bao hàng tháng lên từ 4-8 lần mức giá cũ…

Chuyện sẽ chẳng có gì để nói nếu VNPT mau mắn gật đầu cái rụp và 2 bên lại vui vẻ bắt tay nhau hợp tác các bên cùng có lợi và mang lại niềm vui chung cho xã hội và người tiêu dùng.

Nhưng éo le một nỗi, VNPTcứ cự nự, cò cưa cả năm nay không chịu trả tiền theo giá mới, vì cho rằng giá tính mới của EVN là gây “sốc” so với giá mà 2 bên đã ký năm 2003, là thiếu cơ sở khoa học…Nói vậy chắc có lẽ VNPT dựa vào mức lạm phát chung của cả nước trong thời gian đó đến nay bất quá cũng chỉ trên dưới 60%; Hơn nữa, khó tính nổi mức khấu hao của nhiều cột điện đã tã nát lắm rồi và cũng có khi không được xây bằng tiền túi của VNPT. Đã thế, lại đang lúc “nước sôi lửa bỏng” do khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu và lộ trình mở cửa hội nhập nóng lên từng ngày, còn giá các dịch vụ-nguồn thu của VNPT thì đang ngày càng giảm do cạnh tranh ngày càng khốc liệt…!

Còn bên EVN thì bực mình ra mặt và cho rằng VNPT không biết điều, đã “ăn sẵn” hệ thống cột điện của người khác, mà còn tiếc tiền, không chịu bỏ tý lợi nhuận khổng lồ thu vén được bấy lâu nay ở thị trường màu mỡ như Việt Nam để thanh toán tiền thuê cột điện, Hơn nữa, thời buổi kinh tế thị trường rồi, đầu tư xây cái cột điện mới chỉ cao dưới 8,5m thôi, bỏ rẻ cũng tốn tới 4,5 triệu đồng, nếu tính lãi suất ngân hàng bị thổi lên vù vù và mức hao hụt điện năng cao như thế, thì phí thuê cột mới đâu có là quá đáng…!

Lời qua tiếng lại, khẩu chiến không ăn thua, dù đã được BTC làm trọng tài, lại vốn quen hành xử độc quyền với người dân và các doanh nghiệp –hộ tiêu thụ điện thông thường “thấp cổ bé họng khác”, muốn đòi sao được vậy, nên EVN lăm le bạo lực, “đơn phương hành động”, bật đèn xanh cho các EVN con, địa phương tự ý dỡ bỏ cáp kỹ thuật của VNPT . Cho bõ ghét cái bản mặt khó chơi!

Nghe đâu, sắp tới, BCT sẽ phải vào cuộc. Mà nghĩ cũng thấy khó xử cho bất cứ các quan chức nào phải nhập vai chánh chủ khảo ngồi nghe giải trình của EVN và VNPT và phân xử “cho ra ngô ra khoai” trong bối cảnh hiện nay. Người ta sẽ thấy trước cảnh “Sư nói sư phải, vãi nói vãi hay”, ai cũng kêu khổ và đưa ra đủ loại nhiệm vụ chính trị xen lẫn kinh doanh đang đè nặng lên vai gầy ngành mình và các khó khăn của thời kinh tế thị trường, hội nhập và khủng hoảng đang làm cháy túi tiền công quỹ vốn mỏng và dễ bay hơi của đơn vị mình (ở đây chưa bàn chuyện tiền túi của ai đầy hay vơi đâu). Hơn nữa, sẽ càng khó xử hơn, vì giá mà đã thật rõ đâu là tài sản, chi phí và tiền của xã hội, nhà nước, quốc gia, của ngành, của đơn vị và cả của doanh nghiệp (còn của cá nhân thì dễ rồi), và giá mà tất cả hoạt động cung cấp dịch vụ của các bên đều thực sự được vận hành theo đúng cơ chế thị trường đầy đủ có sự kiểm soát vĩ mô của nhà nước pháp quyền! Thậm chí, ngay cả các con số thống kê và tài liệu mà các bên mang đến giải trình trình trên bàn chủ toạ cũng chả biết đằng nào mà lần, vì ai sẽ kiểm toán và “Gazanti-bảo đảm” độ tin cậy của chúng chứ.

Chắc hợp lý nhất sẽ là phán quyết khuyên 2 bên bình tĩnh về nhà gặp gỡ và hiểu biết nhau thêm, hoà giải tiếp và thương lượng một cách thiện chí hơn nhằm tìm giá tối ưu trên cơ sở đôi bên cùng chấp nhận được (rồi được ký kết thành hợp đồng mới có đủ các lộ trình, điều kiện và nguyên tắc điều chỉnh giá cho tương lai); nên bám sát yêu cầu “đối thoại, không đối đầu”, cần nhìn thẳng vào thực tế chuyển đổi kinh tế thị trường nhưng vẫn còn “quán tính” độc quyền để 2 bên cùng mềm dẻo “có lùi có tiến” và có thể tham khảo nguyên tắc “cưa đôi 50:50” theo luật chơi bất thành văn phổ biến bấy lâu nay!

Đặc biệt, cần nghiêm cấm chơi kiểu “biện pháp mạnh” như Nga từng đơn phương đóng van cung cấp dầu khí cho Ucraina khi 2 bên không tìm được tiếng nói chung về giá cung cấp mới…Cần tránh tiền lệ xấu, bởi nếu “chiến tranh năng lượng và thông tin” mà bùng phát ngoài sự kiểm soát thì thiệt hại không chỉ cho 2 bên, mà còn cho Nhà nước, toàn thể xã hội, và cả thể diện quốc gia nữa chứ; Dù kinh tế thị trường, nhưng không có nghĩa là chỉ nhấn mạnh cạnh tranh và coi nhẹ hợp tác để cùng phát triển. “Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”, các cụ từ xưa đã dậy thế mà và không sợ thiên hạ họ cười cho à!../.

                                                                                                                                 TS. Nguyễn Minh Phong

In bài viết